سلام
1- زین گفته سعادت تو جویم/ پس یاد بگیر هرچه گویم
معنی: از این گفته ها فقط سعادت و خوشبختی تو را می خواهم پس هرچه را که می گویم یادبگیر.
دانش ادبی جویم و گویم ) قافیه است و جناس ناقص اختلافی است .
دانش زبانی : ( زین ) مخفف از این / ( زین گفته ) گروه اسمی ، هسته ( گفته ) وابسته پیشین ( از این ) / (سعادت تو) گروه اسمی ، هسته ( سعادت) و مفعول، وابسته پسین ( تو ) که مضاف الیه است / مضارع اخباری (جویم ) فعل امر ( یاد بگیر) / گروه اسمی ( هرچه ) که ( هر ) صفت میهم ( چه ) هسته / مضارع اخباری ( گویم ) که می گویم بوده است / بیت سه جمله است
2- می باش به عمر خود سحر خیز / وز خواب سحرگهان بپرهیز
معنی: در طول عمر خود همیشه سحر خیز باش و از خواب صبحگاهی بپرهیز.
دانش ادبی : (سحرحیز و بپرهیز) قافیه است .
دانش زبانی : بیت از دو جمله تشکیل شده است/ ( می باش ) فعل امر / ( سحر خیز) مرکب / ( وز) مخفف و از / (سحر گهان ) مشتق به معنی هنگام سحر ، مخفف کلمه سحرگاهان و ( ان ) علامت زمان است و (سحر +گاه )( گاه ) پسوند زمان و مکان است / ( بپرهیز ) فعل امر به معنی دوری کن
3- با مادر خویش مهربان باشد / آماده ی خدمتش به جان باش
معنی: با مادر خودت با مهربانی رفتار کن و با جان و دل آماده ی خدمت کردن به او باش
دانش ادبی : کنایه در مصرع دوم ( آماده خدمت کسی بودن ) آماده خدمت باتما دل و جان بودن / واج آرایی در حرف (ش)
دانش زبانی :بیت دارای دو جمله است / ( مهربان ) مسند / ( به جان ) متمم قیدی ( چون حرف اضافه ( به ) و متمم ( جان ) هر دو قابل حذف هستند قید می شوند . )
4- با چشم ادب نگر پدر را / از گفته ی او مپیچ سر را
معنی: همیشه با دیده ی ادب و احترام به پدرت نکاه کن و هیچ گاه از حرف هایش سرپیچی نکن.
دانش ادبی : ( چشم ادب ) تشخیص / ( چشم و سر ) مراعات النظیر/ ( سر مپیچ ) کنایه از نافرمانی / ( را ) ردیف / ( پدر و سر ) قافیه
دانش زبانی : ( چشم ادب ) اضافه استعاری / ( را ) حرف اضافه به معنی ( به ) ( به پدر ) که ( پدر ) متمم / (را ) در مصرع دوم نشانه مفعول است / ( نگر ) فعل امر است
5- چون این دو شوند از تو خرسند / خرسند شود از تو خداوند
معنی: اگر پدر و مادرت از تو راضی باشند خداوند هم از تو راضی خواهد بود.
دانش ادبی : ( خرسند و خداوند ) قافیه / ( تو و دو ) جناس / ( خرسند و خرسند ) تکرار / مصرع دوم تلمیح دارد به آیه (رضی الله فی رضی الوالدین )
دانش زبانی : ( چون ) قید زمان / ( این دو ) گروه اسمی (این ) صفت شمارشی ( دو ) هسته
6- چون با ادب و تمیز باشی / پیش همه کس عزیز باشی
معنی: اگر با ادب و تمیز باشی همه با احترام و عزت به تو نگاه می کنند.
دانش ادبی : باشی و باشی ( ردیف ) / تمیز و عزیز (قافیه )
دانش زبانی : ( چون ) به معنی اگر حرف شرط / ( با ادب ) حرف اضافه و متمم / ( باشی ) مضارع اخباری / ( پیش ) حرف اضافه به معنی ( نزد ) / ( همه کس ) متمم ( همه ) حرف اضافه و صفت مبهم و وابسته پیشین ( کس ) هسته گروه اسمی / ( عزیز ) گروه اسمی و چون یک کلمه هست خودش هسته هست و نقش آن مسند / ( باشی ) فعل ا سنادی /
7- می کوش که هرچه گوید استاد / گیری همه را به چابکی یاد
معنی: تلاش و کوشش کن که هرچه استادت می گوید با سرعت و زرنگی یاد بگیری.
دانش ادبی : ( استاد و یاد ) قافیه
دانش زبانی : ( می کوش ) فعل امر به معنی تلاش کن ( بکوش ) / ( گوید ) می گوید و مضارع اخباری است / ( یاد ) در اصل یاد بگیری بوده است و مضارع التزامی / ( چابکی ) با سرعت
8- زنهار مگو سخن به جز راست / هرچند تورا در ان ضرر هاست
